Η πρόοδος ως προς την ισότητα των δύο φύλων δεν είναι πολύ ενθαρρυντικός. Όμως αυτό μπορεί να αλλάξει.
Μια νέα έρευνα που διεξήχθη σε παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με την πρόοδο ως προς την ισότητα των φύλων και τα δικαιώματα των γυναικών δείχνει ότι το γυναικείο φύλο αντιμετωπίζει δυσανάλογα μεγαλύτερες αντιξοότητες λόγω των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19. Η (επίσης) δυσανάλογα αυξημένη απώλεια θέσεων εργασίας και βιοποριστικών μέσων, η ασυνεχής συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία και το επιπλέον βάρος της απλήρωτης οικιακής εργασίας είναι τα προβλήματα με τα οποία καλούνται οι γυναίκες και τα κορίτσια να παλέψουν.
Οι υπηρεσίες υγείας για γυναίκες, οι οποίες είχαν ελάχιστη χρηματοδότηση ακόμα και πριν από την πανδημία, δέχτηκαν μεγάλο πλήγμα, υπονομεύοντας τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία των γυναικών. Επίσης, παρά τον κεντρικό ρόλο των γυναικών στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά του COVID-19 (στον τομέα της υγείας), οι γυναίκες εξακολουθούν να παρακάμπτονται σε μεγάλο βαθμό όσον αφορά την ανάληψη ηγετικών θέσεων, τις οποίες και αξίζουν.
Η τελευταία έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για τις γυναίκες παρουσιάζει τα τελευταία δεδομένα για την ισότητα των φύλων και τους «Δεκαεπτά Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης». Η έκθεση υπογραμμίζει την πρόοδο που έχει σημειωθεί από το 2015, τη συνεχή επαγρύπνηση για την πανδημία του COVID-19, την άμεση επίδρασή της στην ευημερία των γυναικών και την απειλή που συνιστά για τις μελλοντικές γενιές.
Παρακάτω αναλύονται ορισμένα από τα ευρήματα της έκθεσης και τα μέτρα που απαιτούνται για την επιτάχυνση της προόδου.
Η πανδημία χειροτερεύει τα πράγματα
Ενάμιση χρόνο από την ανακήρυξη του COVID-19 ως παγκόσμιας πανδημίας από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organization), ο απολογισμός για τις φτωχότερες και πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες παραμένει καταστροφικός και δυσανάλογος. Ο αντίκτυπος των συγκρούσεων, σε συνδυασμό με ακραία καιρικά φαινόμενα και τον COVID-19, έχει στερήσει από τις γυναίκες και τα κορίτσια ακόμη και βασικές ανάγκες, όπως η εξασφάλιση της τροφής. Αν δεν δράσουμε επειγόντως για τον περιορισμό της αυξανόμενης φτώχειας, της πείνας και της ανισότητας, ειδικά σε χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις και άλλες οξείες μορφές κρίσης, εκατομμύρια άνθρωποι θα συνεχίσουν να υποφέρουν.
Στόχος 1: Φτώχεια
Το 2021, η ακραία φτώχεια αυξήθηκε και η πρόοδος προς την εξάλειψή της έχει αντιστραφεί. Αυτή τη στιγμή υπολογίζεται ότι 435 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια παγκοσμίως ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας.
Και όμως μπορούμε να το αλλάξουμε αυτό.
Πάνω από 150 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια θα μπορέσουν να βγουν από τη φτώχεια μέχρι το 2030, εάν οι κυβερνήσεις εφαρμόσουν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο με πολλαπλούς στόχους: την ευκολότερη πρόσβαση στην εκπαίδευση, τη βελτίωση των προοπτικών δημιουργίας και διαχείρισης για όσες γυναίκες θέλουν να αποκτήσουν οικογένεια*, την επίτευξη ίσων μισθών μεταξύ των φύλων και την επέκταση των κοινωνικών βοηθημάτων σε οικονομικά ευάλωτες ομάδες**.
Στόχος 2: Εξάλειψη της πείνας
Το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων που παρατηρείται ανά τον κόσμο στη διασφάλιση της τροφής έχει αυξηθεί δραματικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με αποτέλεσμα περισσότερες γυναίκες και κορίτσια να βρίσκονται στα όρια του υποσιτισμού. Τα επίπεδα αδυναμίας διασφάλισης της τροφής για τις γυναίκες ήταν 10% υψηλότερα από αυτά των ανδρών το 2020, αριθμός μεγαλύτερος συγκριτικά με το 6% που υπολογίστηκε το 2019.
Αυτή η τάση μπορεί να αλλάξει αν στηριχθούν οι γυναίκες παραγωγοί μικρής κλίμακας (οι οποίες κατά κανόνα κερδίζουν πολύ λιγότερα χρήματα από τους άνδρες παραγωγούς), με το να αυξηθεί η χρηματοδότηση, η κατάρτιση αλλά και οι μεταρρυθμίσεις σχετικά με τα έγγεια δικαιώματα.
Στόχος 3: Υγεία και ευεξία
Οι ισχυροί «κραδασμοί» σε βασικές υπηρεσίες υγείας λόγω του COVID-19 έχουν τραγικό αντίκτυπο στο γυναικείο φύλο. Τον πρώτο χρόνο της πανδημίας εκτιμάται ότι υπήρξαν 1,4 εκατομμύρια επιπλέον ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες σε κράτη με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα.
Είναι απαραίτητο να κάνουμε κάτι.
Η αντιμετώπιση της πανδημίας οφείλει να θέτει σε προτεραιότητα τις υπηρεσίες υγείας που άπτονται του σεξουαλικου και αναπαραγωγικού συστήματος και να διασφαλίσει ότι θα συνεχίσουν να λειτουργούν με ασφάλεια τόσο κατά τη διάρκεια όσο και με το πέρας της πανδημίας. Επιπλέον, απαιτείται λήψη περισσότερων μέτρων, για να διασφαλιστεί ότι ο εξοπλισμός ατομικής προστασίας (που μπορεί να σώσει ζωές), οι ιατρικές εξετάσεις, το οξυγόνο και ιδιαίτερα τα εμβόλια θα είναι διαθέσιμα τόσο σε πλούσιες όσο και σε φτωχές χώρες, καθώς και στον ευάλωτο πληθυσμό τους.
Στόχος 4: Ποιοτική εκπαίδευση
Ενάμιση χρόνο υπό καθεστώς πανδημίας και τα σχολεία παραμένουν μερικώς ή πλήρως κλειστά στο 42% των κρατών παγκοσμίως. Για τα κορίτσια, τα κλειστά σχολεία σημαίνουν χαμένες ευκαιρίες και αυξημένο κίνδυνο βίας, εκμετάλλευσης και πρόωρου γάμου.
Οι κυβερνήσεις είναι σε θέση να κάνουν περισσότερα για να προστατεύσουν την εκπαίδευση των κοριτσιών.
Απαιτούνται επειγόντως μέτρα που θα επικεντρώνονται στη στήριξη των κοριτσιών που επιστρέφουν στο σχολείο, καθώς και μέτρων που θα επικεντρώνονται ειδικά στα κορίτσια από περιθωριοποιημένες κοινότητες.
Στόχος 5: Ισότητα των φύλων
Η πανδημία έχει επηρεάσει και, μάλιστα, έχει αντιστρέψει την πρόοδο στη διεύρυνση των δικαιωμάτων των γυναικών. Οι αναφορές βίας εις βάρος του γυναικείου φύλου, «συνέπεια»
του COVID-19, αυξάνονται σε πολλά μέρη του κόσμου. Ο COVID-19 εντείνει, επίσης, τον φόρτο εργασίας των γυναικών στο σπίτι, αναγκάζοντας πολλές να εγκαταλείψουν εντελώς την εργασία τους.
Παρόλα αυτά, μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα.
Η πορεία προς ένα καλύτερο αύριο θα εξαρτηθεί από το αν θα τεθούν οι γυναίκες και τα κορίτσια στο επίκεντρο της κοινωνικής ανάκαμψης, μετά την πανδημία, όσον αφορά κυρίως τους νόμους και τις πολιτικές τις σχετιζόμενες με την προώθηση της ισότητας των φύλων.
Στόχος 6: Καθαρό νερό και εγκαταστάσεις υγιεινής
Το 2018, σχεδόν 2,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν σε χώρες με λειψυδρία. Χωρίς εγγύηση ύπαρξης πόσιμου νερού, χωρίς να μπορούν να τηρηθούν επαρκείς συνθήκες προσωπικής και εμμηνορροϊκής υγιεινής, οι γυναίκες και τα κορίτσια δυσκολεύτηκαν περισσότερο από τους άνδρες στο να ζήσουν μια ασφαλή, παραγωγική και υγιή ζωή.
Και πάλι μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα.
Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όσοι επηρεάζονται περισσότερο από τις διαδικασίες διαχείρισης του νερού, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών, οι φωνές των οποίων συχνά «λείπουν»
από τις προαναφερθείσες διαδικασίες.
Στόχος 7: Προσιτή και καθαρή ενέργεια
Η αυξημένη ζήτηση για καθαρή ενέργεια και λύσεις ώστε να μειωθούν οι εκπομπές άνθρακα έχουν οδηγήσει σε έναν άνευ προηγουμένου μετασχηματισμό του ενεργειακού τομέα. Οι γυναίκες όμως μένουν εκτός και εδώ, καθώς κατέχουν μόνο το 32% των θέσεων εργασίας των σχετικών με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Μπορούμε να τα πάμε καλύτερα και ως προς αυτό.
Να εντάξουμε τα κορίτσια νωρίς στην εκπαίδευση STEM, να παράσχουμε εκπαίδευση και υποστήριξη σε γυναίκες που εισέρχονται στον ενεργειακό τομέα, να μειώσουμε τη διαφορά στις αμοιβές και, τέλος, να αυξήσουμε τον αριθμό των γυναικών σε ηγετικές θέσεις στον ενεργειακό τομέα.
Στόχος 8: Αξιοπρεπής εργασία και οικονομική ανάπτυξη
Ο αριθμός των εργαζόμενων γυναικών μειώθηκε κατά 54 εκατομμύρια το 2020 και άλλα 45 εκατομμύρια γυναίκες εγκατέλειψαν την αγορά εργασίας συνολικά. Οι γυναίκες έχουν υποστεί μεγαλύτερες απώλειες θέσεων εργασίας από τους άνδρες, ενώ αυξάνονται οι υποχρεώσεις του σπιτιού, για τις οποίες δεν αποκομίζουν κάποιο οικονομικό κέρδος.
Πρέπει να στηρίξουμε τις γυναίκες που εργάζονται.
Να εγγυηθούμε αξιοπρεπή εργασία σε όλες, να εισάγουμε εργατική νομοθεσία και μεταρρυθμίσεις, να απελευθερωθούμε από νομικούς φραγμούς που αποτρέπουν την πρόσληψη παντρεμένων γυναικών σε θέσεις εργασίας και να απαιτήσουμε να έχουν οι γυναίκες πρόσβαση σε οικονομικές, αλλά και ποιοτικές ταυτόχρονα, υπηρεσίες φροντίδας για τα παιδιά τους.
Στόχος 9: Βιομηχανία, καινοτομία και υποδομές
Η κρίση του COVID-19 έχει οδηγήσει σε εντυπωσιακά επιτεύγματα στην ιατρική έρευνα και καινοτομία. Η συμβολή των γυναικών σε αυτό ήταν ουσιαστική. Ωστόσο, μόνο λίγο περισσότερο από το 1/3 των αποφοίτων στον τομέα της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών είναι γυναίκες.
Πρέπει να δράσουμε σήμερα κιόλας.
Για να στηρίξουμε τις γυναίκες ερευνήτριες, ας θέσουμε ποσοστώσεις που θα επιβάλλουν τη χορήγηση ενός ποσοστού ερευνητικών επιχορηγήσεων σε ομάδες που είναι υπό την ηγεσία γυναικών ή σε ομάδες που περιλαμβάνουν γυναίκες.
Στόχος 10: Μειωμένες ανισότητες
Η ήδη περιορισμένη πρόοδος για τα δικαιώματα των γυναικών δυσχεραίνεται ακόμα περισσότερο από την πανδημία. Επηρεάζονται ιδιαίτερα οι γυναίκες που αντιμετωπίζουν πολλαπλές μορφές διακρίσεων, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρίες, των μεταναστριών, των γυναικών που υφίστανται διακρίσεις λόγω φυλής/εθνικότητας.
Πρέπει να βελτιώσουμε τα πράγματα.
Να δεσμευτούμε για τον τερματισμό του ρατσισμού και των διακρίσεων σε όλες τις μορφές του, να επενδύσουμε σε συστήματα κοινωνικής προστασίας καθολικά, χωρίς αποκλεισμούς, που θα στοχεύουν στην αποτελεσματική στήριξη του γυναικείου φύλου.
Στόχος 11: Βιώσιμες πόλεις και κοινότητες
Παγκοσμίως, περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι ζουν σε άτυπους οικισμούς και παραγκουπόλεις. Οι γυναίκες και τα κορίτσια, που συχνά υπερεκπροσωπούνται σε αυτές τις πυκνοκατοικημένες περιοχές, υποφέρουν από έλλειψη βασικής πρόσβασης σε νερό και αποχέτευση, υγειονομική περίθαλψη και μεταφορές.
Πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις ανάγκες των φτωχών γυναικών σε αστικές δομές.
Γι’ αυτό χρειάζεται να ενισχυθεί η παροχή διαρκούς και επαρκούς στέγασης και δίκαιης πρόσβασης στη γη· να συμπεριληφθούν οι γυναίκες στις διαδικασίες πολεοδομικού σχεδιασμού και ανάπτυξης.
Στόχος 12: Βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή· στόχος 13: Δράση για το κλίμα· στόχος 14: Ζωή κάτω από το νερό· στόχος 15: Ζωή στη στεριά
Γυναίκες ακτιβίστριες, επιστήμονες και ερευνήτριες εργάζονται σκληρά για να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, αλλά συχνά χωρίς να διαθέτουν πρόσβαση στους ίδιους με τους άνδρες χώρους, ώστε να μοιραστούν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους. Μόνο το 29% των προβεβλημένων ομιλητών σε διεθνή συνέδρια για την επιστήμη των ωκεανών είναι γυναίκες.
Και όμως μπορούμε να το αλλάξουμε αυτό.
Πρέπει να βεβαιωθούμε ότι οι γυναίκες ακτιβίστριες, οι επιστήμονες και οι ερευνήτριες έχουν ίση φωνή, εκπροσώπηση και πρόσβαση σε χώρους όπου αυτά τα θέματα εξετάζονται και συζητούνται.
Στόχος 16. Ειρήνη, δικαιοσύνη και ισχυροί θεσμοί
Η απουσία των γυναικών στη λήψη αποφάσεων περιορίζει την εμβέλεια και τον αντίκτυπο των προσπαθειών ανάκαμψης από την πανδημία COVID-19 και από άλλες περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Στις χώρες οι οποίες πλήττονται από συγκρούσεις, μόλις το 18,9% των βουλευτικών εδρών ανήκουν σε γυναίκες, πολύ χαμηλότερο νούμερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο του 25,6%.
Αυτό είναι απαράδεκτο.
Είναι καιρός οι γυναίκες να έχουν ίσο μερίδιο εξουσίας στη λήψη αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα.
Στόχος 17. Συνεργασίες σε παγκόσμιο επίπεδο για τους «Στόχους»
Απομένουν μόλις εννέα χρόνια για την επίτευξη των «Παγκόσμιων Στόχων» έως το 2030 και η ισότητα των φύλων «ρίχνει τη σκιά του» και στους δεκαεπτά αυτούς. Καθώς ο COVID-19 επιβραδύνει την πρόοδο στα δικαιώματα των γυναικών, τώρα είναι η ώρα για να δράσουμε.
Κοιτώντας μπροστά
Όπως είναι τα πράγματα σήμερα, μόνο ένας δείκτης στο πλαίσιο του παγκόσμιου στόχου για την ισότητα των φύλων (SDG5) είναι «κοντά στο να πιαστεί»: το ποσοστό των εδρών που κατέχουν οι γυναίκες στην τοπική αυτοδιοίκηση. Σε άλλους τομείς που είναι κρίσιμοι για τη χειραφέτηση των γυναικών, όπως η ισότητα στον χρόνο που αφιερώνεται στη μη αμειβόμενη φροντίδα και στην οικιακή εργασία, καθώς και στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, απέχουμε πολύ από τον στόχο. Χρειάζεται μία τολμηρή δέσμευση προόδου, ώστε η παγκόσμια κοινότητα να καταφέρει να εξασφαλίσει την ισότητα των φύλων. Ο δρόμος προς την πρόοδο αυτή προϋποθέτει πως τα σχέδια ανάκαμψης από την πανδημία θα έχουν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τους τις γυναίκες μέσω νομοθεσιών, χρηματοδότησης και κατάλληλων πολιτικών που σχετίζονται με την κατάργηση των έμφυλων διακρίσεων.
*Στο πρωτότυπο χρησιμοποιείται ο όρος «family planning», ο οποίος δεν μεταφράζεται αυτολεξεί στα ελληνικά. Για αυτό, προτιμήθηκε η περιφραστική προσέγγισή του (Σ.τ.Ε.).
**Στο πρωτότυπο χρησιμοποιείται ο όρος «social transfers». Ισχύει ό,τι και για το «family planning», βλ. Προηγούμενη σημείωση (Σ.τ.Ε.).
Μετάφραση: Προεστάκη Ιωάννα
Επιμέλεια: Ηλιάνα Τσαβδαρίδου & Γιάννης Καπερναράκος
Πηγή: https://www.unwomen.org/en/news/stories/2021/10/feature-what-does-gender-equality-look-like-today