Συνέντευξη: Μαρία Μουτεβελή, Χρυσάνθη Μπάλλα, Δανάη Αγγελοπούλου, Βικτώρια Χαρίτου
Επιμέλεια: Σοφία Κωνσταντοπούλου
Μαρία Παπαλαμπροπούλου: Κοινωνική λειτουργός στο Συμβουλευτικό Κέντρο Γυναικών του Δήμου Καστοριάς, Υπ. Διδακτόρισσα ΠΔΜ
Στο πλαίσιο της Διεθνούς Ημέρας Κοινωνικής Εργασίας θελήσαμε να ρωτήσουμε μία γυναίκα που εργάζεται καθημερινά με γυναίκες. Το βίωμα της Μαρίας είναι επίκαιρο και μας θυμίζει ότι το προσωπικό σε θέσεις υποστήριξης ευάλωτων ομάδων χρειάζεται την υποστήριξη όλων μας.
Το #Genderviews, η στήλη του Genderhood με απόψεις σχετικά με την ελεύθερη έκφραση των φύλων μας συνομιλεί με τη μία κοινωνική λειτουργό από την επαρχία, σε μία προσπάθεια προσέγγισης της κατάστασης που βιώνουν οι γυναίκες έξω από τα μεγάλα αστικά κέντρα.
Εργάζεσαι σε Συμβουλευτικό Κέντρο Γυναικών. Πώς είναι μία τυπική μέρα για σένα;
Η ημέρα μου διαμορφώνεται και πλαισιώνεται από τα αιτήματα των γυναικών που επισκέπτονται το κέντρο. Ταυτόχρονα, ο προγραμματισμός δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης προς την κοινότητα σε συνεργασία με όλα τα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας του κέντρου, αποτελεί μια από της βασικές επιδιώξεις της υπηρεσίας και αποτελεί σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητας. Πέραν της συνθήκης της διευκόλυνσης των ωφελούμενων γυναικών, της καταγραφής των αιτημάτων με τα οποία καταφθάνουν στο συμβουλευτικό κέντρο και της διαδικασίας της οργάνωσης μιας ολοκληρωμένης παρέμβασης, εστιάζουμε ιδιαίτερα και στη συνθήκη της πρόληψης της έμφυλης βίας και των έμφυλων διακρίσεων.
Οι γυναίκες που επισκέπτονται συμβουλευτικά κέντρα βιώνουν κάποιου ίδιους στίγμα από την κοινωνία;
Η δευτερογενής θυματοποίηση των γυναικών που βιώνουν ή βίωσαν έμφυλη βία αλλά και ο στιγματισμός τους, επιβεβαιώθηκε δυστυχώς από την στάση μιας μεγάλης μερίδας της κοινωνίας απέναντι στο κίνημα me too. Η τάση αναζήτησης λόγων για να επιρρίψουν την ευθύνη στις γυναίκες, οι ερωτήσεις τύπου “γιατί μιλάει τώρα, τι δουλειά είχε εκεί, τι φορούσε” κτλ. αποτελούν περίτρανη απόδειξη της στάσης της κοινωνίας απέναντι στη βία και στις διακρίσεις που βιώνουν γυναίκες και θηλυκότητες σήμερα. Ναι. Συμβαίνει οι γυναίκες να κουβαλούν το στίγμα που εμείς ως κοινωνία τόσο ευκολά τους επιρρίπτουμε. Οι γυναίκες επισκέπτονται την υπηρεσία κουβαλώντας εκτός από το τραύμα τους, το κοινωνικό στίγμα, την ντροπή και την ανάγκη τους. Μια μεγάλη ανάγκη όχι μόνο να τους αναγνωριστεί ότι δεν ευθύνονται εκείνες για αυτό που βιώνουν αλλά την επιβεβαίωση από εμάς. Την επιβεβαίωση του κακοποιητικού βιώματος, την επιβεβαίωση πως κανένα πρόσωπο δεν αξίζει να ζει σε κακοποιητική συνθήκη, την επιβεβαίωση πως εκείνη δεν φταίει και δεν προκαλεί σε καμία περίπτωση για αυτά που βιώνει.
Όταν μια γυναίκα ζητάει βοήθεια από μια κοινωνική λειτουργό, υπάρχει κάποια προστασία από τον κακοποιητή; Προστασία της ίδιας, αλλά και της κοινωνικής λειτουργού;
Η εχεμύθεια και η απόκεντρη τοποθεσία που είναι τοποθετημένο το συμβουλευτικό κέντρο είναι οι μόνοι τρόποι προστασίας από κάποιον κακοποιητή για εμάς και για τις γυναίκες. Στο παρελθόν σε μια περίπτωση που η ωφελούμενη φυγαδεύτηκε από το σπίτι και φιλοξενήθηκε σε ξενώνα του δικτύου μας μαζί με τα ανήλικα παιδιά της, είχε συμβεί να την αναζητήσει ο τότε σύζυγός και κακοποιητής της στο συμβουλευτικό κέντρο όπου και παρουσιάστηκε αιφνίδια.
Ίσως θεωρείται δεδομένο ότι για κάθε γυναίκα υπάρχει ένα περιβάλλον στήριξης από την οικογένεια καταγωγής ή φιλικά πρόσωπα. Πόσο σημαντικός παράγοντας είναι κατά τη γνώμη σου, η ύπαρξη ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος για την ενδυνάμωση των γυναικών που εγκαταλείπουν ένα κακοποιητικό περιβάλλον; Υπάρχουν κάποια tips που θα μπορούσες να μοιραστείς σχετικά με το πώς μπορούν φιλικά και συγγενικά πρόσωπα να υποστηρίξουν μία επιζώσα έμφυλης βίας;
Αυτό είναι ένα δεδομένο που δεν επιβεβαιώνεται από την οκταετή εμπειρία μου. Σε πολύ μεγάλο ποσοστό γυναικών το κοντινό περιβάλλον ωθεί τη γυναίκα να επιστρέψει ή να παραμείνει στο κακοποητικό περιβάλλον. Επίσης, μέσα από τα μοιράσματα των γυναικών μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε πως υποβόσκει μια αξιολόγηση προς εκείνες από το περιβάλλον που θα μπορούσε να τη στηρίξει. Η υποστήριξη μπορεί να ξεκινήσει πολύ πριν η γυναίκα εγκαταλείψει το κακοποιητικό περιβάλλον. Η παροχή της πληροφορίας σχετικά με το πανελλήνιο δίκτυο στο οποίο ανήκουμε και εμείς, η διακριτική συμπαράσταση εάν αντιληφθούμε ότι μια γυναίκα κακοποιείται, η αναγνώριση της κακοποίησης από μεριάς μας και η επιβεβαίωση πως εκείνη δεν φταίει και της αξίζει η παροχή οποιασδήποτε βοήθειας θεωρεί πως χρειάζεται είναι πρωτογενείς τρόποι υποστήριξης. Εάν η γυναίκα έρθει σε εμάς και μας μοιραστεί ανοιχτά το βίωμά της χρειάζεται να την ακούσουμε. Μπορεί να φαίνεται ασήμαντο αυτό και μη βοηθητικό ουσιαστικά, ωστόσο είναι ανεκτίμητη η αξία της βοήθειας αυτής. Το να ακούσουμε προσεκτικά τη γυναίκα χωρίς να αξιολογήσουμε αυτά που λέει, λέγοντας της ότι είμαι εδώ για εκείνη. Μπορούμε επίσης να τη ρωτήσουμε με ποιον τρόπο θα ήθελε από εμάς να βοηθήσουμε, ακόμη και με πρακτικά ζητήματα που μπορεί να φαίνονται ελάσσονος σημασίας, αλλά αποτελούν έναν ουσιαστικό και ασφαλή τρόπο υποστήριξης και βοήθειας.
Πολλές κακοποιημένες γυναίκες τυγχάνει να είναι και μητέρες και είναι πολύ πιθανό τα παιδιά τους να έχουν γίνει μάρτυρες κακοποίησης της μητέρας τους ή να έχουν κακοποιηθεί τα ίδια. Πώς μπορεί να επηρεάσει το παιδί μία τέτοια τραυματική συνθήκη;
Αυτή η συνθήκη αποτελεί κακοποίηση για ένα παιδί. Η κακοποίηση αυτή μπορεί να επηρεάσει ολόκληρη την πορεία της ζωής ενός παιδιού. Σαφέστατα αυτό συνδέεται και εξαρτάται κι από άλλους παράγοντας όπως είναι η ψυχική ανθεκτικότητα του κάθε παιδιού, η ύπαρξη υποστηρικτικού περιβάλλοντος για το ίδιο, η παρουσία κάποιου ενήλικα που του δημιουργεί το αίσθημα της σιγουριάς και της ασφάλειας. Η βία του πατέρα ή του όποιου άλλου προσώπου που το παιδί βλέπει να ξεσπά επάνω στη μητέρα του διαλύει την αίσθηση ασφάλειας που οφείλουμε να παρέχουμε στα παιδιά μέσα στον πυρήνα της οικογένειας και του σπιτιού. Ο τρόπος συσχέτισης των γονέων, συζύγων ή συντρόφων αποτελούν ορόσημο για τον τρόπο συσχέτισης του παιδιού με το εγώ του ως ενήλικα αλλά και την ποιότητα των σχέσεων του και με άλλα άτομα. Το αίσθημα της ασφάλειας ενός παιδιού δημιουργείται και καλλιεργείται μέσα από τη συσχέτιση των σημαντικών άλλων για εκείνο.
Έχουν υπάρξει περιπτώσεις όπου μια γυναίκα έχει ζητήσει βοήθεια και μετά λόγω πιέσεων ή ενοχών, έχει αποσύρει το αίτημά της για βοήθεια; Ποια είναι η συναισθηματική κατάσταση των γυναικών όταν φτάνουν στο Κέντρο;
Έχουν υπάρξει και θα υπάρξουν. Αν μου επιτρέπεται θα βάλω ένα ερωτηματικό στους λόγους για τους οποίους το αίτημα μπορεί να αποσύρεται. Πέραν της κοινωνικής αμφισβήτησης, των τεράστιων δυσκολιών που χρειάζεται να διαχειριστούν οι γυναίκες αλλά και των ψυχολογικών επιπτώσεων και μεταπτώσεων που φέρει η διαδικασία της αλλαγής, η ύπαρξη λόγων που για την κάθε μια είναι μοναδικοί χρειάζεται από μεριάς μας να είναι αποδεκτοί άνευ όρων και μετρήσεων και να καταστήσουμε σαφές στη γυναίκα πως εμείς είμαστε μαζί της σε όποια επιλογή και αν κάνει και πως η πόρτα της υπηρεσίας θα είναι για εκείνη πάντοτε ανοιχτή. Η συναισθηματική κατάσταση των γυναικών ποικίλει σαφώς και επηρεάζεται από το στάδιο της κακοποίησης που βιώνει εκείνη την χρονική περίοδο αλλά και το είδος της βίας.
"Οι γυναίκες επισκέπτονται την υπηρεσία κουβαλώντας εκτός από το τραύμα τους, το κοινωνικό στίγμα, την ντροπή και την ανάγκη τους."
Στην ιστοσελίδα του Κέντρου Συμβουλευτικής Γυναικών Δήμου Καστοριάς, όπου αναφέρονται και υπηρεσίες στήριξης στην οικονομική βία, μία μορφή βίας που δεν πολυσυζητάται. Ποια είναι μερικά παραδείγματα οικονομικής βίας που έχεις συναντήσει;
Κάθε πράξη ή συμπεριφορά που προκαλεί οικονομική βλάβη σε κάποιο πρόσωπο αποτελεί οικονομική βία. Η οικονομική βία μπορεί να λάβει τη μορφή, για παράδειγμα, καταστροφής περιουσίας, απαγόρευσης πρόσβασης σε οικονομικούς πόρους, στην εκπαίδευση ή την αγορά εργασίας, ή µη συμμόρφωση µε οικονομικές ευθύνες, όπως η καταβολή διατροφής. Ενδεικτικές πράξεις οικονομικής βίας που έχουμε συναντήσει στο συμβουλευτικό κέντρο είναι η καταστροφή περιουσιακών στοιχείων, η κλοπή προσωπικής περιουσίας, ο περιορισμός της ατομικής ελευθερίας, η οικονομική εξάρτηση, η άρνηση καταβολής διατροφής, η καταναγκαστική εργασία για οικιακές υπηρεσίες.
Με αφορμή τις συζητήσεις που γίνονται στον δημόσιο λόγο γύρω από τις γυναικοκτονίες και τα περιστατικά έμφυλης βίας και καθημερινού σεξισμού συνειδητοποιούμε πόσο σημαντικές είναι οι λέξεις για να περιγράψουμε αυτή την πραγματικότητα με τρόπο αφυπνιστικό και μαχητικό. Ποιες οι σκέψεις σου για τη λέξη “θύμα”, που κατά κόρον χρησιμοποιείται στον δημόσιο λόγο;
Οι λέξεις φτιάχνουν την πραγματικότητα για αυτό χρειάζεται να λέγονται με το όνομά τους. Η γλώσσα έχει ενέργεια δεν είναι στατική, είναι ζωντανή και οι όροι δημιουργούνται για να περιγράψουν ζητήματα και κοινωνικά φαινόμενα όπως αυτά προκύπτουν και αν για κάποιους θεωρείται νεολογισμός η λέξη γυναικοκτονίας χρειάζεται να αντιληφθούν ότι το ζήτημα που προκύπτει δεν είναι γλωσσικό αλλά κοινωνικό. Σχετικά με τη λέξη θύμα, η αίσθηση που εμένα μου αφήνει είναι μια αίσθηση αδυναμίας και ίσως κατηγοριοποίησης για τις γυναίκες. Ίσως έχει να κάνει με τη δυναμική της λέξης όπως αυτή έρχεται ακουστικά. Το θύμα έχει μια ταυτότητα αδυναμίας και αδρανείας ενώ ο θύτης κουβαλά μια ενέργεια.
Τέλος, τι θα ήθελες να βελτιωθεί για την μέριμνα σχετικά με την ψυχική υγεία των κοινωνικών λειτουργών, έτσι ώστε να μπορείτε να συνεχίζετε να παράγετε το έργο σας ανεμπόδιστα;
Νομίζω ότι αυτό που πρέπει να φροντιστεί είναι η συναισθηματική και ψυχική ισορροπία των ανθρώπων που δουλεύουν στην κακοποίηση και στο τραύμα. Και αυτό γιατί αποτελεί δικλίδα ασφαλείας και για εμάς αλλά και για τις ωφελούμενες που με τόση βεβαιότητα έρχονται να ζητήσουν βοήθεια. Η επιστημονική εποπτεία χρειάζεται να θεσμοθετηθεί στο εργασιακό μας πλαίσιο.
Μάθε περισσότερα για το Συμβουλευτικό Κέντρο Δήμου Καστοριάς:
Email:counsellingwomenkastoria@gmail.com
Διεύθυνση:Νέες Εργατικές Κατοικίες Καστοριάς, περιοχή Χλόη
Social Media: supportwomenkastoria.blogspot.gr
facebook.com/supportwomenkastoria(ανοίγει σε νέο παράθυρο)
Ωράριο Λειτουργίας:7:30 – 15:30