Συνέντευξη: Σοφία Κωνσταντοπούλου
Φωτεινή Τίκκου: Μιλήσαμε με την εικονογράφο που αποτυπώνει ιδέες τέχνης και φεμινισμού με τρόπο που μας έκανε να θέλουμε να αρχίσουμε και εμείς να σκιτσάρουμε. Το σώμα μπορεί να είναι πολλά περισσότερα από πεδίο αντικειμενοποίησης.
Το #Genderviews, η στήλη του Genderhood με απόψεις σχετικά με την ελεύθερη έκφραση των φύλων μας αποκαλύπτει τη ματιά της Φωτεινή Τίκκου για μια ζωγραφική που τολμά.
Σε αποκαλούν «η feminist illustrator της Ελλάδας». Τι κάνει μία εικονογράφο φεμινίστρια. Πώς αισθάνεσαι εσύ με αυτή την ταμπέλα;
Η «ταμπέλα» αυτή δεν είναι κάτι που εγώ επιδίωξα ποτέ είναι η αλήθεια. Πιστεύω οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ανάγκη να κατατάξσυμε τους άλλους σε κατηγορίες γιατί έτσι είναι πιο εύκολο να κατανοήσουμε την πραγματικότητα γύρω μας. Κάτι που πολλές φορές καταλήγει να είναι προβληματικό βέβαια. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η ταμπέλα αυτή με τιμά και μου δίνει μεγάλη ικανοποίηση, αφενός γιατί δηλώνω περήφανη φεμινίστρια και αφετέρου γιατί ο κόσμος έχει βγάλει το συμπέρασμα αυτό για μένα αποκλειστικά μέσα από τη δουλειά μου κι αυτό είναι μια επιτυχία για κάθε καλλιτέχνη, που ουσιαστικά εκφράζεται και περνάει τα δικά της/του μηνύματα και ανησυχίες μέσα από την τέχνη της/του. Οπότε ουσιαστικά δεν ξέρω αν μπορούμε να μιλάμε για μια εικονογράφο φεμινίστρια, αλλά για μια φεμινίστρια η οποία τυχαίνει να είναι εικονογράφος. Ο φεμινισμός είναι μια κοινωνικοπολιτική θέση, μια στάση ζωής που διέπει όλες τις πτυχές της ύπαρξής σου, οπότε μοιραία θα φανεί και στην δουλειά σου. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για τέχνη.
Έχεις δηλώσει ότι αγαπάς τις illustrators και κυρίως εκείνες που περνούν μηνύματα γυναικείας ενδυνάμωσης. Τι σε κάνει να συγκινείσαι με αυτό το είδος τέχνης;
Αγαπάω και στηρίζω τις γυναίκες συνειδητά γιατί για μένα είναι σημαντικό. Προτιμώ να συνεργάζομαι, να προωθώ και να βοηθώ γυναίκες γιατί θεωρώ απαραίτητο να υπάρχει συσπείρωση και αλληλεγγύη ανάμεσα μας, που θα βοηθήσει όλες μας να φτάσουμε στους στόχους μας συλλογικά. Συγκινούμαι όταν καλλιτέχνιδες χρησιμοποιούν την τέχνη τους για να υψώσουν την φωνή τους απέναντι σε ζητήματα ανισότητας των φύλων, θαυμάζω γυναίκες αυτοδημιούργητες οι οποίες στήνουν τις επιχειρήσεις τους μόνες του ή με άλλες γυναίκες και χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες τους διεκδικώντας τον χώρο που τους ανήκει και προωθούν την ιδέα ότι μια γυναίκα μπορεί να καταφέρει ό,τι εκείνη επιθυμεί χωρίς να την περιορίζει το φύλο της.
Ξεκίνησες το Instagram το 2016, μετά από τη γέννηση της κόρης σου. Μέσα στην επιλόχεια κατάθλιψη, τι σε έκανε ως γυναίκα-μητέρα-δημιουργό να μπεις στον κόσμο των social media και να μιλήσεις για γυναικεία ζητήματα;
Η περίοδος αυτή ήταν σίγουρα η πιο δύσκολη της ζωής μου. Η μητρότητα έχει μια τρομακτική ικανότητα να διαλύει την αυτοδιάθεσή σου και κατά συνέπεια την μέχρι πρότινος ταυτότητά σου σαν γυναίκα και σαν άνθρωπο. Νομίζω αυτό ήταν που έκανε επιτακτική την ανάγκη να ανασυγκροτηθώ και να χτίσω μια νέα ταυτότητα μέσα από την τέχνη μου εντάσσοντας μέσα της και την ιδιότητα της μητέρας χωρίς αυτή να επισκιάζει και τις υπόλοιπες ιδιότητες που είχα μέχρι τότε σαν γυναίκα. Είχα ανάγκη να ξαναβρώ τον εαυτό μου και να μοιραστώ αυτό μου το ταξίδι και μέσα από αυτήν την διαδικασία και μιλώντας ανοιχτά για την δική μου εμπειρία να ρίξω φως στο τεράστιο ζήτημα της μητρότητας που χαρακτηρίζεται από τόση ενοχή και τόσα στερεότυπα βοηθώντας έτσι και άλλες γυναίκες γύρω μου που πέρναγαν κάτι παρόμοιο με εμένα.
"Μέσα από το γυναικείο σώμα συμβολίζω την ομορφιά, την δύναμη, την διαφορετικότητα και ταυτόχρονα προσπαθώ να αποβάλλω από πάνω του την υπερσεξουαλικότητα και την αντικειμενοποίηση που έχει υποστεί στο πέρασμα του χρόνου."
Τι γνώμη έχεις για τα έμφυλα στερεότυπα στην ελληνική πραγματικότητα του σήμερα;
Τα τελευταία χρόνια τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε εγχώριο επίπεδο έχουν γίνει εκπληκτικά βήματα στο να καταρριφθούν τα έμφυλα αυτά στερεότυπα, κατάλοιπα άλλων εποχών, κι αυτό είναι κάτι που με συγκινεί ιδιαίτερα. Με συγκινεί να βλέπω νέα κορίτσια να διεκδικούν, να αλληλοστηρίζονται, να θέτουν όρια και να πατάσσουν οποιοδήποτε πατριαρχική επιβολή ή απαγόρευση πάνω τους. Οφείλουμε, ωστόσο, να παραμείνουμε σε εγρήγορση και να μην πέσουμε στην παγίδα του ότι ο αγώνας έχει τελειώσει. Και πόσο μάλλον στην ‘Ελλάδα των 17 γυναικοκτονιών μέσα σε ένα χρόνο, όπου τα στερεότυπα αυτά είναι τόσο βαθιά ριζωμένα μέσα στην κουλτούρα μας. Νιώθω πως η θέση της γυναίκας πρέπει να ξαναπροσδιοριστεί εκ νέου και να διεκδικηθεί ο χώρος που πάντα της ανήκε.
Συχνά ζωγραφίζεις γυμνές γυναίκες. Τι σε κάνει να επιλέγεις το γυμνό (γυναικείο) σώμα;
Η αλήθεια είναι η πως απεικόνιση του γυμνού γυναικείου σώματος είναι κάτι που επαναλαμβάνεται στην δουλειά μου, αλλά είναι κάτι που προέκυψε οργανικά. Μέσα από το γυναικείο σώμα συμβολίζω την ομορφιά, την δύναμη, την διαφορετικότητα και ταυτόχρονα προσπαθώ να αποβάλλω από πάνω του την υπερσεξουαλικότητα και την αντικειμενοποίηση που έχει υποστεί στο πέρασμα του χρόνου. Είναι κάτι για το οποίο έχω κατηγορηθεί και κάτι το οποίο έχει κατά καιρούς ενοχλήσει, που μου φαίνεται τόσο αστείο. Το ίδιο το Instagram πολλές φορές μου έχει ‘κατεβάσει’ φωτογραφίες της δουλειάς μου ως ‘ακατάλληλες΄ την ίδια στιγμή που κατακλύζεται από γυμνά και υπερσεξουαλικοποιημένα γυναικεία σώματα ‘influencer’ χωρίς κανένα πρόβλημα. Οπότε για μένα είναι σημαντικό να αποδώσω την δική μου ιδέα του τι σημαίνει ένα γυμνό γυναίκειο σώμα, γιορτάζοντάς το.
Πώς πιστεύεις ότι ενωμένες οι θηλυκότητες μπορούν να κάνουν τα Π-Α-Ν-Τ-Α;
Πιστεύω πως οι πολλοί είναι πάντα πιο δυνατοί από τον έναν και για αυτόν τον λόγο πιστεύω πως ενωμένες θα καταφέρουμε πιο εύκολα να φτάσουμε στους στόχους μας. Σαν θηλυκότητες οφείλουμε να είμαστε ενωμένες και να στηρίζουμε η μία την άλλη σε έναν κοινό αγώνα ενάντια σε οποιαδήποτε μορφή καταπίεσης που βιώνουμε λόγω του φύλου μας γιατί έτσι θα είμαστε πιο ισχυρές.
Τι θα έλεγες σε ένα νέο άτομο που σχεδιάζει για να το ενθαρρύνεις να δημοσιεύει τις δικές του δημιουργίες;
Θα του πρότεινα να δώσει βάση στο καλλιτεχνικό του «ταξίδι» και όχι στην εικόνα του μέσα από τα social media. Τα social media είναι ένα μέσο προώθησης της δουλειάς μας κι όχι αυτοσκοπός. Να είναι ειλικρινής με τον εαυτό του και να μην φοβάται να προβάλλει την τέχνη του ακόμα κι αν αυτή ενοχλεί ή δυσαρεστεί κάποιους. Ποτέ δεν θα αρέσεις σε όλους κι αυτό είναι οκ. Μόλις αποδεχτείς την ιδέα ότι είναι αδύνατον να ικανοποιήσεις τους πάντες, τότε μόνο θα επιτρέψεις στον πραγματικό σου εαυτό να δημιουργήσει ελεύθερα και να χτίσεις ένα κοινό που θα σε ακολουθεί και θα σε στηρίζει για αυτό που πραγματικά είσαι.