Συνέντευξη: Μελπομένη Μαραγκίδου
Τι σημαίνει συναίνεση; Πότε λέμε «όχι»; Πώς βάζουμε όρια; Και πώς αυτή τη συζήτηση την κάνουμε στα παιδιά; Με στόχο τη δημιουργία ενός καινοτόμου εκπαιδευτικού εργαλείου για τη διαμόρφωση σχέσεων συναίνεσης, σε παιδιά 6-12 ετών, το Genderhood έχει ξεκινήσει την πρώτη του καμπάνια crowdfunding με τίτλο «Genderhood: Φτιάχνουμε μαζί ένα κουτί για την συναίνεση». Η Σοφία Κωνσταντοπούλου, Υπεύθυνη Διαχείρισης & Επικοινωνίας και η Λαμπρινή Γεωργίου, Υπεύθυνη Έμφυλης Ισότητας και Ενσωμάτωσης του οργανισμού, μιλούν στο VICE για τη δράση τους, αλλά και τη σημασία που έχει να μιλάμε στα παιδιά για τα όρια.
VICE: Πώς δημιουργήθηκε το Genderhood και ποια είναι τα μέλη του;
Σοφία Κωνσταντοπούλου: Το Genderhood προάγει την έμφυλη ισότητα και την πρόληψη των έμφυλων στερεοτύπων. Αποστολή του οργανισμού είναι η ενδυνάμωση κοινοτήτων όλων των ηλικιών, με σκοπό να λάβουν τις δεξιότητες, ώστε να συνδιαμορφώσουν μία κοινωνία έμφυλης ισότητας.
Τώρα, μας είναι ξεκάθαρο. Δεν ήταν, βέβαια, πάντα έτσι. Το Genderhood γεννήθηκε το 2017, μέσα από το πρόγραμμα START-Create Cultural Change. Όταν πήγα στο Βερολίνο ως υπότροφος αυτού του προγράμματος δεν ήμουν σίγουρη καλά-καλά για το τι ήθελα να πετύχω και σίγουρα με δυσκόλευε να βρω τον τρόπο. Ωστόσο, για ένα ήμουν σίγουρη: ήθελα μέσω του Genderhood να προσφέρουμε ένα εναλλακτικό μοντέλο φεμινιστικής παιδαγωγικής, το οποίο απουσιάζε στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Γυρίζοντας στην Ελλάδα, έχοντας στην εργαλειοθήκη μου ένα κάρο εμπειρίες και μεθοδολογίες, συγκεντρωθήκαμε μία ομάδα από θηλυκότητες (παιδαγωγοί, νηπιαγωγοί, ψυχολόγοι, επικοινωνιολόγοι) και σχεδιάσαμε τη μεθοδολογία και το εύρος των υπηρεσιών που μπορούμε να προσφέρουμε. Από τότε πολλά έχουν αλλάξει. Η ομάδα έχει μεγαλώσει και απαρτίζεται από ατομικότητες που ασχολούνται με τον ευρύτερο χώρο της εκπαίδευσης και του πολιτισμού και μέσα από τις πολλαπλές τους ταυτότητες προσδίδουν στο Genderhood τον μοναδικό χαρακτήρα της συμπερίληψης και της της διαθεματικότητας.
Μέλη της οργάνωσης είμαστε οι: Σοφία Κωνσταντοπούλου (εγώ) – Υπεύθυνη Διαχείρισης & Επικοινωνίας, Λαμπρινή Γεωργίου – Υπεύθυνη Έμφυλης Ισότητας & Ενσωμάτωσης, Ιωάννα Νικολαΐδου – Εκπαιδεύτρια Προσχολικής Ηλικίας και η Σοφία Χαλκίδου και Μαρίνα Κωνσταντοπούλου – μέλη του διοικητικού συμβουλίου. Έπειτα, μέλη της μεγαλύτερης οικογένειας του GH έρχονται κοντά μας για να υποστηρίξουν το έργο μας. Είμαστε ευγνώμονες για τις διάφορες ποιότητες που φέρουν τόσο οι εξωτερικες συνεργάτιδες, όσο και οι εθελόντριές μας.
Ποια είναι η δράση σας μέχρι τώρα;
Σοφία Κωνσταντοπούλου: Σχεδιάζουμε δράσεις μη τυπικής εκπαίδευσης που αφορούν τα έμφυλα στερεότυπα και τις κοινωνικές κατασκευές γύρω από τα φύλα. Στον πυρήνα μας θέτουμε το κομμάτι της πρόληψης της κακοποίησης και της έμφυλης βίας. Για αυτό, επικεντρωνόμαστε σε δράσεις που προορίζονται κατά βάση σε παιδιά. Σε έρευνες διαβάζουμε ότι κάθε άτομο μέχρι τα οκτώ του χρόνια έχει ήδη ενσωματώσει τους ρόλους που σχετίζονται με το κοινωνικό φύλο, δηλαδή τι περιμένει η κοινωνία από ένα άτομο που γεννήθηκε αγόρι ή κορίτσι. Φυσικά, τα φύλα δεν είναι μόνο δύο. Στο δίπολο αγόρι-κορίτσι εμείς απαντάμε με το μότο του Genderhood «η έκφραση των φύλων μας», ενθαρρύνοντας κάθε ατομικότητα να εκφράσει το φύλο της όπως η ίδια νιώθει.
Παράλληλα, προσεγγίζουμε ολιστικά τον ευρύ κύκλο γύρω από το παιδί με σεμινάρια επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και σχολές γονέων. Με άλλα λόγια, θα μας βρείτε οπουδήποτε η οπτική του φύλου μπορεί να χωρέσει και μαζί θα συνδιαμορφώσουμε τρόπους βελτίωσης της καθημερινότητάς μας σε προσωπικό ή/και επαγγελματικό επίπεδο.
Πώς αντιδρούν τα παιδιά μέχρι τώρα στις εκδηλώσεις σας;
Σοφία Κωνσταντοπούλου: Τα παιδιά ξέρουν να κρίνουν αν τους αρέσει αυτό στο οποίο συμμετέχουν ή όχι. Εμείς στήνουμε το σκηνικό, θέτουμε ανοιχτά ερωτήματα και αφήνουμε τα παιδιά να αλληλεπιδράσουν. Για παράδειγμα, στο «Σπιτικό εν Δράσει» -μία από τις δράσεις μας- βάζουμε διασκορπισμένα ξεσκονόπανα, σφουγγαρίστρες και όλων των ειδών τα απαραίτητα για την καθαριότητα του σπιτιού, τα παιδιά δηλώνουν ποιες δουλειές αναλαμβάνει κάθε γονέας. Μπορεί να μην εκπλαγείτε όταν ακούσετε να επαναλαμβάνεται συνέχεια η λέξη «μαμά». Σίγουρα, όμως, θα εκπλαγείτε αν ακούσετε τα παιδιά να διαπιστώνουν πόσο κουρασμένη πρέπει να είναι η μαμά με τόσες δουλειές. Εκεί συντελείται η μαγεία: τα παιδιά (όλα, ανεξαρτήτως φύλου) πιάνουν τη σκούπα και το φαράσι και αρχίζουν να κάνουν δουλειές για να «ξεκουράσουν τη μαμά», όπως λένε. Αληθινή ιστορία: Μάλιστα έχει τύχει να συναντήσω μαμά και να μου πει ότι μετά τη συμμετοχή του πεντάχρονου γιου της σε εργαστήριο του Genderhood, πάντα είναι αυτός που στρώνει το τραπέζι, φτιάχνει πρωινό και βάζει τα ρούχα στο πλυντήριο.
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί τι σας λένε;
Σοφία Κωνσταντοπούλου: Τους γονείς τους γνωρίζουμε όταν έχει ολοκληρωθεί ο κύκλος των εργαστηρίων με τα παιδιά. Στις σχολές γονέων βρίσκουν την ευκαιρία να εκφράσουν τους προβληματισμούς τους. Όλοι οι γονείς που έχουμε γνωρίσει θέλουν να δουν τα παιδιά τους πετυχημένα και ευτυχισμένα. Κάποιοι γονείς φοβούνται ότι αν το παιδί τους παρεκκλίσει από αυτά που απαιτεί η κοινωνία για το κάθε φύλο, τότε πιθανότατα να καταλήξει αποτυχημένο και παραγκωνισμένο. Είναι, δηλαδή, πολλές φορές ο φόβος που τους κάνει να ενστερνίζονται συμπεριφορές που καθόλου βοηθητικές δεν είναι, τελικά, για την ολοκλήρωση του παιδιού. Τέτοιοι γονείς συνήθως πιέζουν τα αγόρια να μην παίζουν με κούκλες και τα κορίτσια να προσέχουν να μη λερώσουν το λουλουδένιο φουστάνι. Βέβαια, για να μην αδικούμε τους γονείς -που καμία πρόθεση δεν έχουμε- αξίζει να πω ότι γονέας έχει δηλώσει ανοιχτά μπροστά σε άλλους γονείς ότι για να μπορέσει να μεγαλώσει τα παιδιά της σε πλαίσιο ισοτιμίας μεταξύ των φύλων, πρέπει και να έχει η ίδια τα κατάλληλα εργαλεία Τέτοια εργαλεία προσπαθούμε, λοιπόν, να παρέχουμε στα σεμινάρια για Ενήλικες & Ενδυνάμωση.
Πώς σας επηρέασε η πανδημία στο έργο σας;
Σοφία Κωνσταντοπούλου: Αρχικά, αξίζει να πούμε ότι η πανδημία επηρέασε τον ψυχισμό της ομάδας. Στην πρώτη φάση της πανδημίας είχαμε σαστίσει. Ακυρώθηκαν όλες οι εκδηλώσεις που είχαμε προγραμματίσει. Το χειρότερο ήταν ότι δεν ξέραμε πόσο θα κρατούσε. Τον Σεμπτέμβρη του ‘20 καταλάβαμε ότι η κατάσταση θα διαρκούσε πολύ. Εντωμεταξύ, επειδή οι δράσεις μας έχουν καθαρά βιωματικό χαρακτήρα, δε θέλαμε να τις προσαρμόσουμε σε ακόμη μία διαδικτυακή εκδήλωση, οπότε περιμέναμε. Aναστοχαζόμασταν τρόπους απεύθυνσης που να μας εκφράζουν. Βήμα-βήμα δημιουργήσαμε μία σειρά εργαστηρίων για την ενδυνάμωση των κοριτσιών στον τομέα της τεχνολογίας και του προγραμματισμού. Παράλληλα, ερευνούσαμε πώς θα φτάσουμε εμείς στις οικογένειες σε συνθήκες εγκλεισμού και κοινωνικού αποκλεισμού. Από αυτή την ιδέα γεννήθηκε αργότερα το Συναι/no.
Τι είναι το Συναι/no;
Λαμπρινή Γεωργίου: Κάτι που χρησιμοποιώ συχνά σαν παράδειγμα είναι αυτά τα 100 σε 1 επιτραπέζια παιχνίδια που από τη μία το ταμπλό έχει φιδάκι και από την άλλη σκάκι. Το Συναι/no, αντί για 100, θα περιέχει 3+1 παιχνίδια τα οποία θα μπορείς να παίζεις ξανά και ξανά είτε με παρέα είτε χωρίς. Σκοπός μας είναι, τα παιχνίδια να βοηθήσουν τα παιδιά στην έκφραση των Ναι/ Όχι/ Ίσως τους και στην κατανόηση του σεβασμού στα Ναι/ Όχι/ Ίσως των άλλων. Μέσα από το Συναι/no θα ενδυναμωθούν στην αυτονομία και την αυτοδιάθεση του σώματός τους. Επίσης, θα συμπεριλαμβάνεται ένας πρακτικός οδηγός για τους /τις γονείς/κηδεμόνες με προτάσεις δραστηριοτήτων για την εξάσκηση συναίνεσης στο σπίτι.
Πώς μπορούμε να μιλήσουμε στα παιδιά για τη συναίνεση μετά κι από όλη τη συζήτηση που άνοιξε το ελληνικό #metoo;
Λαμπρινή Γεωργίου: «Φάε ακόμη δυο μπουκιές», «Πάρε ζακέτα, θα κρυώσεις», «Βάλε το φόρεμα, κορίτσι είσαι», «Σε πειράζω επειδή σε αγαπάω». Τέτοιες προτάσεις σε προστακτική έχουμε σίγουρα ακούσει σε κάποιο σημείο της ζωής μας και πιθανότατα να τις έχουμε πει και εμείς. Όλα τα παραπάνω παραδείγματα, ωστόσο, είναι προσπάθειες επιβολής σε ένα άλλο σώμα που δεν μας ανήκει. Βλέπουμε, λοιπόν, πως η συναίνεση δεν αφορά μόνο το σεξ. Καθημερινά πραγματοποιούμε μια μεγάλη σειρά πράξεων που απαιτούν συναίνεση.
Ένας τρόπος λοιπόν να μιλήσουμε συναινετικά σε ένα παιδί είναι το πολύ απλό, «Θα ήθελες να…», «Είναι εντάξει αν άλλαξες γνώμη», «Σέβομαι την απόφασή σου», «Είναι εντάξει αν δε θέλεις…». Συμπεριλαμβάνοντας τα παιδιά σε αποφάσεις που αφορούν το σώμα τους (και όχι μόνο) κατανοούν ότι το σώμα τούς ανήκει ολοκληρωτικά, υπάρχουν όρια, έχουν επιλογές και είναι εκείνα που επιλέγουν αυτά που τους αρέσουν ή δεν τους αρέσουν. Έτσι, είναι αρκετά πιθανό να σεβαστούν μεγαλώνοντας τόσο το σώμα όσο και τα όρια ενός άλλου ατόμου. Είναι τρομακτικό, πόσα «όχι» των παιδιών έχουμε προσπαθήσει ως γονείς, φίλες, θείοι, ξαδέρφια να τα κάνουμε «ναι» με πίεση ή εκφοβισμό.
Στην προεφηβική ηλικία είναι η στιγμή που τα παιδιά παίρνουν πιο έντονα μηνύματα για τις σχέσεις και τη συναίνεση μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα, την τηλεόραση, και τις παρέες τους. Αυτή είναι και μία καλή ευκαιρία για τους γονείς, να ξεκινησουν μια συζήτηση για τη συναίνεση. Μιλώντας ανοιχτά και ειλικρινά στο παιδί από νωρίς, το ενθαρρύνουμε σε μια ανοιχτή και ειλικρινή επικοινωνία καθώς μεγαλώνει και μπαίνει στις πρώτες του σχέσεις. Θυμάμαι μεγαλώνοντας τη μαμά μου να αλλάζει κανάλι στη διάρκεια της ταινίας, όταν τύχαινε να προβληθεί μία ερωτική σκηνή. Θα το εκτιμούσα, ως ενήλικας πια, αν εκείνη τη στιγμή έκανε την ντροπή της στην άκρη και ανοίγαμε ένα διάλογο για το αν μου φαινόταν εντάξει που ο ηθοποιός έσπρωξε στο κρεβάτι και άρχισε να φιλάει τη γυναίκα, ενώ εκείνη του φώναζε «Σταμάτα!».
Είναι πολύ δύσκολο, όπως καταλαβαίνεις, να συνοψίσω τους τρόπους που μπορούμε να μιλήσουμε για τη συναίνεση σε λίγες γραμμές, η ουσία της όμως παραμένει απλή: Ρωτάω πάντα πριν προχωρήσω σε κάτι που αφορά ένα άλλο σώμα, και για να συνεχίσω, περιμένω ένα ενθουσιώδες ναι.
Από ποιους είναι σχεδιασμένα τα παιχνίδια που θα υπάρχουν στο κουτί;
Λαμπρινή Γεωργίου: Με την ιδιότητα της εκπαιδευτικού και εκφραστικής θεραπεύτριας, έχω αναλάβει προσωπικά το εκπαιδευτικό περιεχόμενο του Συναι/no. Παράλληλα, την επιστημονική επιμέλεια θα αναλάβει μία εξαιρετική ομάδα ψυχολόγων και παιγνιοθεραπευτών.
Πού στοχεύετε να φτάσει; Πόσα κουτιά συναίνεσης θα μπορούν να φτιαχτούν αν συγκεντρωθούν τα χρήματα;
Λαμπρινή Γεωργίου: Προγραμματίζουμε να φτάσουν δωρεάν 500 κουτιά Συναι/no σε πόρτες οικογενειών σε όλη την Ελλάδα. Παρατηρούμε πως τα μεγάλα αστικά κέντρα ευνοούνται περισσότερο τόσο στην πρόσβαση σε πληροφορία, όσο και στα εκπαιδευτικά ερεθίσματα. Ωστόσο, επειδή οι δράσεις μας επιδιώκουμε να έχουν το μεγαλύτερο δυνατό κοινωνικό αντίκτυπο, τα μισά από τα κουτιά θα αποσταλούν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και τα υπόλοιπα θα μοιραστούν στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα. Αν συγκεντρώσουμε το ποσό, θα καταφέρουμε να σχεδιάσουμε και να αποστείλουμε τα πρώτα πιλοτικά κουτιά.
Πώς αποφασίσατε να κάνετε crowdfunding;
Λαμπρινή Γεωργίου: Ξεκινήσαμε την καμπάνια crowdfunding γιατί πιστεύουμε πως το Συναι/no είναι ένα έργο που αφορά άμεσα την κοινωνία. Είναι και εκείνη άλλωστε που με τις πράξεις της δρα πολλαπλασιαστικά στην κοινωνική αλλαγή. Εμπιστευόμαστε τη δύναμη που έχει η κοινότητα και θέλουμε να την κάνουμε συμμετοχή σε μία τόσο καινοτόμο προσπάθεια.
Γιατί κάποιος να στηρίξει την προσπάθεια; Πού θα καταλήξουν τα χρήματά του;
Λαμπρινή Γεωργίου: Η επικαιρότητα των τελευταίων μηνών μας δείχνει τρομακτικά πόσο αναγκαία είναι η εκπαίδευσή μας σε ζητήματα έμφυλης ισότητας. Από την αύξηση των κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας εν μέσω πανδημίας, στην έκρηξη του #metoo και στις τελευταίες καταγγελίες θηλυκοτήτων για παρενοχλήσεις και κακοποιήσεις σε καθημερινή βάση. Μέσα από το Συναι/no προσδοκούμε οι φράσεις «Μα με προκάλεσε με αυτά που φορούσε», «Τα θελε όμως κι αυτός», «Η αγάπη μου όπλισε το χέρι» να γίνουν παρελθόν.
Πιστεύουμε πως παιδιά εκπαιδευμένα στη συναίνεση, σταδιακά γίνονται ενδυναμωμένοι ενήλικες που δρουν με σεβασμό στην ελευθερία και τη μοναδικότητα κάθε ατόμου. Αυτήν την κοινωνία οραματιζόμαστε εδώ στο Genderhood: Μία κοινωνία που μας χωρά όλες, όλα και όλους. Στηρίζοντας μας, λοιπόν, κάθε ατομικότητα κάνει και ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.
Τα χρήματα της καμπάνιας θα διατεθούν στο σχεδιασμό του εκπαιδευτικού υλικού, στη μακέτα του πρωτότυπου κουτιού και στο γραφιστικό σχεδιασμό του Συναι/no, σε μισθολογικές δαπάνες και τέλος στην κατασκευή και αποστολή των πρώτων πιλοτικών κουτιών.
Εδώ, μπορείτε να ενισχύσετε το πρόγραμμα.
Πηγή: https://www.vice.com/el/article/4avxp3/synaino-pws-milame-sta-paidia-gia-th-synainesh